مراحل عرق گیری از گیاهان در صنعت
در کشور ما ایران به خاطر داشتن تنوع آب و هوایی خاص خود، بیش از ۲۳۰۰ نوع گیاه مختلف در آن می روید که هر کدام دارای خواص دارویی و درمانی منحصر به فردی می باشد که در مناطق دیگر یافت نمی شود. این تنوع گیاهی به حدی است که در هر نقطه از کشور گیاه یا گیاهان خاصی رشد می کند که مختص به همان منطقه می باشد. به عنوان مثال گل محمدی در کاشان، بیدمشک و نسترن در آذربایجان و فارس، بابونه، آویشن و نعنا در خراسان و... رشد می‌کنند.
مصارف دارویی گیاهان
از زمان‌های گذشته تهیه و تولید گیاهان دارویی برای مصارف دارویی و همچنین مصرف خانوار رواج داشته است و افراد تمایل بیشتری به مصرف انواع داروهای گیاهی نسبت به داروهای شیمیایی داشته اند. خصوصا ایرانیان علاقه زیادی به مصرف شربت های گیاهی مختلف داشته اند و این عادت تا به امروز ادامه یافته است و روزبه روز نیز بیشتر می شود.
تا جایی که افراد به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد خواص گیاهان دارویی هستند. حرفه تولید عرقیات گیاهی برخلاف ارزش غذایی که دارد نیاز به سرمایه آنچنانی ندارد و در عین حال می‌تواند یک شغل خوب و پردرآمد برای جوانان باشد. تولید عرقیات گیاهی به دانش خاصی نیز نیاز ندارد و با توجه به مصرف اکثریت افراد جامعه و حجم بالای گیاهان دارویی موجود در کشور و همینطور با در نظر گرفتن صادرات این محصولات می تواند ایده مناسب و پرسودی باشد.
روش های عرق گیری از گیاهان
اصلی ترین روش عرق گیری از گیاهان دارویی بهره گیری از روش تقطیر است. شاید تجهیزات و دستگاه های مختلفی برای انجام فرایند تقطیر به کار رود ولی اساس کار تمام دستگاه ها یکسان و مانند هم است. تقطیر برای جداسازی مواد بر پایه اختلاف نقطه جوش مورد استفاده قرار می گیرد. تقطیر از نظر نوع ماده مورد استفاده به سه نوع مختلف دسته بندی می شود که عبارتند از: تقطیر با آب، تقطیر با بخار و تقطیر با آب و بخار.
نکته مشترک این روش ها این است که در هر سه روش از بخار به عنوان عضو شکننده غشاء و پوسته سلول های گیاهی استفاده می کنند تا عطر و اسانس حاوی گیاه را آزاد کنند. برا ی اینکه بتوانیم از انواع گیاهان دارویی عرقیات باکیفیت تولید کنیم باید مراحلی را پشت سر بگذاریم که در ادامه به شرح مختصر مراحل عرق گیری می پردازیم.
مراحل عرق گیری از گیاهان
تهیه مواد اولیه و گیاهان مورد نظر: همانطور که قبلاً هم اشاره کردیم در هر منطقه از مناطق کشور از گیاهان خاصی که در همان منطقه رشد می کند، عرق گیری می کنند که مختص همان منطقه باشد. اما اگر عرق گیری به روش صنعتی انجام شود جهت تهیه انواع عرقیات گیاهی، نیاز به تهیه برخی از گیاهان از جاهای دیگر و انتقال به کارخانه دارید.
سورت نمودن گیاه: هنگامی که گیاهان از مزرعه یا دشت ها برداشت می شوند به همراه خود، خار و خاشاک و علف های هرز را حمل می کنند. برای به دست آوردن عرق با کیفیت و خالص، نیاز است تمام مواد زائد که همراه گیاه آورده شده را پاکسازی کنید.
شستشو و تمیز کردن گیاه: همانطور که می‌دانید وجود هر نوع ماده خارجی همراه گیاه باعث کاهش کیفیت و طعم عرق تولیدی شما می شود. به همین علت شستشوی گیاه کمک بزرگی به شما در تهیه عرق خالص می کند. دقت داشته باشید چنانچه عرق گیری از ریشه گیاه است، شستشوی آن باید با دقت بیشتری انجام گیرد.
بارگیری مخزن دستگاه عرق گیر: پس از آماده شدن گیاه برای عرق گیری، لازم است قسمت‌هایی که قصد عرق گیری از آن را دارید داخل مخزن یا دیگ عرق گیر بریزید. توجه کنید که کل حجم دیگ عرق گیر نباید پر شود و حتماً یک سوم گنجایش آن باید خالی باشد تا هنگام جوشیدن گیاه، بخار حاصل از آن جای کافی برای خروج را داشته باشد.
اضافه کردن آب: پس از آن که گیاهان در مخزن عرق گیر بارگیری شدند، نوبت به اضافه کردن آب می رسد. در صورتی که دستگاه عرق گیری با آب کار می کند به مقدار کافی یعنی برابر یا کمی بیشتر از حجم گیاه مورد استفاده، آب داخل مخزن دستگاه اضافه کنید که این آب باید تمیز و بهداشتی باشد.
اگر از روش تقطیر با بخار جهت عرق گیری از گیاهان استفاده می‌کنید احتیاجی به اضافه کردن آب نیست چون بخار لازم جهت تقطیر و عرق گیری توسط بویلر یا دیگ بخار تامین می شود.
سرد کردن بخارات به دست آمده: وقتی آب و گیاه داخل مخزن به جوش آمد بخارات تولید شده که حاوی عطر و اسانس گیاه می باشد، باید خنک شود. در صنایع برای سرد کردن بخار از دستگاهی به نام کندانسور یا خنک کننده بهره می گیرند. در بخش عرق گیری خانگی جهت خنک نمودن بخار می توان از یک مخزن آب سرد یا قسمتی از دستگاه که به شکل لوله ای ساخته شده و حاوی جریان آب سرد می‌باشد، استفاده نمود.
بسته بندی عرقیات گیاهی تولید شده: مرحله آخر عرق گیری، بسته بندی و نگهداری از عرقیات به دست آمده می باشد که یکی از مراحل مهم و اساسی قبل از مصرف آن می باشد. چون اگر عرق تولید شده در ظروف نامناسب و غیر بهداشتی نگهداری شود، پس از مدت زمان کوتاهی خاصیت خود را از دست می‌دهد.
بهترین نوع ظرف جهت بسته بندی و نگهداری عرق گیاهی ظروف شیشه ای و پس از آن ظروف پلاستیکی می باشند. عرق تولید شده که دارای عطر خوب و طعم مناسب باشد و از هیچ ماده اضافی در تهیه آن استفاده نشده باشد، عرق با کیفیت و خالصی است. رنگ عرق و شفاف بودن آن نیز از دیگر مشخصه های مهم کیفیت عرق تولیدی می باشد.
