مراحل تصفیه آب با توجه به اینکه هدفمان تصفیه و افزایش کیفیت آب های سطحی باشد یا آب های زیرزمینی با هم تفاوت دارند. با توجه به نوع آلاینده ها و مقدار آنها در آب مراحل و روش های مختلفی جهت تصفیه آب اجرا می شود که در هر مرحله سعی می شود فاکتورهای کیفیت آب رو به بهبود باشد. در اینجا توضیح مختصری در مورد مراحل تصفیه آب به زبان ساده می دهیم.
آب ها چه سطحی و چه زیرزمینی پس از وارد شدن به تصفیه خانه، ابتدا در آبگیرهای مخصوصی ذخیره می شوند. ذخیره آب در آبگیرها شرایطی را ایجاد می کند که آب در محیطی بدون تلاطم و حرکت جمع آوری و ذخیره شود و حجم زیادی از آلایندههای معلق در آن ته نشین شود.
به منظور افزایش کیفیت آب ذخیره شده در آبگیر و زلال سازی آن با تور و آشغالگیرهای مخصوص، آب در این مرحله کمی تصفیه میشود. در این مرحله از تصفیه شاخصهای تعیین کننده کیفیت آب تغییر زیادی را نشان نمیدهند و به طور کلی هدف ذخیره سازی آب برای ورود به بخش ها و مراحل دیگر تصفیه می باشد.
آب های سطحی در مسیر عبور تا انتقال خود به تصفیه خانه ها، از مسیرهای مختلفی عبور می کنند که با حجم زیادی از ذرات و تکه های مواد جامد از جمله چوب، شاخه و برگ درختان، پارچه و... آلوده می شود و به همراه آب وارد تصفیهخانه می شود.
این ذرات جامد و معلق در آب تاثیر زیادی برکه در شدن رنگ آب دارند. با این وجود، با ورود آنها به دیگر بخش ها و تجهیزات تصفیه خانه به غیر از اینکه باعث طولانی تر شدن مراحل تصفیه آب می شود، ممکن است که باعث آسیب رساندن به تجهیزات و دستگاه های مختلف شود.
به همین خاطر در دومین گام از مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه از تجهیزاتی به اسم آشغالگیر استفاده می کنند. این تجهیزات دارای تنوع بالایی هستند و کلا هدف آنها تصفیه فیزیکی و ظاهری آب به وسیله جمع آوری ذرات جامد بزرگ که روی آب معلق هستند، می باشد. از جمله آشغالگیرهایی که در تصفیه خانه ها مورد استفاده قرار می گیرد به موارد زیر می توان اشاره کرد:
آشغالگیرهای دستی
آشغالگیرهای مکانیکی
آشغالگیرهای زوج توری
در استفاده از تمام آشغالگیرهای مورد استفاده در تصفیه خانه ها، هدف جداسازی انواع ذرات جامد مثل تکه های برگ و چوب و... موجود در آب و جلوگیری از ورود آنها به دیگر بخش های تصفیه خانه می باشد.
با این حال در بخش های مختلف مانند ورودی آب به حوضچه های تصفیه و بخش های دیگر از انواع آشغالگیر به فاصله کم یا زیاد مابین میله ها استفاده می کنند. جدا از تفاوت هایی که در میزان فاصله مابین میله های موجود که در صفحات آشغالگیرها وجود دارد، روش جمع آوری مواد جامد انباشته شده توسط آنها نیز با هم تفاوت دارد.
به نحوی که در بعضی از آنها جمع آوری مواد انباشته شده توسط نیروی انسانی انجام می شود و در بعضی با کمک نیروی مکانیکی این فرآیند انجام می پذیرد. به این نکته توجه داشته باشید که آشغالگیری از جمله مراحل تصفیه آب در تصفیه خانه به حساب می آید که هیچ گونه تاثیری بر کیفیت آب ندارد و تنها باعث افزایش طول عمر دیگر تجهیزات تصفیه خواهد شد.
از چالش های موجود در تصفیه آب های سطحی که در تصفیه خانه ها وجود دارد، رشد گیاهان مختلف و جلبک ها در حوضچه های تصفیه آب می باشد. به همین علت در طراحی مراحل تصفیه آب به این مشکل توجه ویژه ای شده و بخشی را با عنوان تصفیه شیمیایی مقدماتی طراحی و در نظر می گیرند. در این بخش تلاش می شود با کمک انواع مواد شیمیایی، از رشد انواع گیاهان آبزی و جلبک جلوگیری شود. از جمله مواد مورد استفاده در این مرحله سولفات مس و پودر زغال را می توان نام برد.
از دیگر عملیاتی که به منظور ممانعت از رشد گیاهان و جلبک ها در این مرحله صورت می گیرد می توان به درو کردن گیاهان کف استخر اشاره کرد. علاوه بر این از انواع خرچنگ ها و حلزون ها نیز برای از بین بردن گیاهان کف استخر میتوان بهره برد که از آن به عنوان تصفیه بیولوژیکی نام برده می شود. در صورت عدم موفقیت پس از این دو مرحله، از انواع مواد علف کش استفاده می کنند که این روش نیز نوعی تسویه شیمیایی به شمار میآید.
پس از جدا کردن مواد جامد و حذف گیاهان و جلبک ها و انجام عملیات تصفیه مقدماتی، نوبت به حذف ذرات بسیار ریز و معلق در آب است که تاثیر زیادی بر تیره شدن و کدر شدن آب دارند. برای این منظور با کمک و بهره گیری از شیوه های مختلف، اقدام به حذف این ذرات می کنیم. از جمله این روش های کاربردی که با استفاده از آن نیازی به مواد شیمیایی نمی باشد، روش ته نشینی است.
در این مرحله از تصفیه آب شرایطی ایجاد میشود که حجم بالایی از ذرات ریز و جامد معلق در آب تصفیه خانه به مرور زمان ته نشین می شود. برای سرعت بخشیدن به ته نشین شدن این ذرات میتوان با استفاده از حرارت، دمای آب را افزایش دهیم.
یکی دیگر از مراحل تصفیه آب تصفیه خانه به استفاده از توری های آب های سطحی، میتوان اشاره کرد. این توری ها که به شکل مدور و استوانه ای می باشند دارای سوراخ های بسیار ریزی روی سطح خود هستند، که حجم بسیار زیادی از آلایندههای ریز و معلق به کمک این روش حذف می شوند. توجه داشته باشید که جهت کارایی بالا و افزایش کیفی این توری ها باید سطح آنها را به شیوه های گوناگون، شستشو دهید تا از گرفتگی سوراخ های ریز آن جلوگیری کنید.
هوادهی یکی از مهمترین مراحل تصفیه آب تصفیه خانه می باشد که باعث میشود حجم بسیار زیادی از گازهای انباشته شده در آب، خارج شود و طعم و بوی آب را تا حدی بهبود ببخشد.
علاوه بر آن، هوادهی آب باعث می شود که تا حد زیادی از مواد آلاینده با اکسیژن موجود در آب اکسیده شوند و در آخر از تیرگی آب کاسته شود. از دیگر اثرات استفاده از روش هوادهی در تصفیه آب، می توان به پایین آمدن حجم هیدروژن سولفوره، دی اکسید کربن، متان، آهن و منگنز و بهتر شدن طعم و مزه آب اشاره کرد.
هوادهی به روش های متفاوتی در تصفیه آب انجام می شود و با توجه به مقدار و نوع مواد آلاینده و همچنین نوع تجهیزات مورد استفاده در تصفیه خانه در بعضی از شرایط امکان دارد آب بیرون پاشیده و پراکنده شود و در بعضی اوقات نیز هوا به درون آب تزریق می گردد. به خاطر همین از هوادهی سطحی، هوادهی عمقی و هوادهی ثابت یا دیوفیوزر، لوله ای و ریسکی می توان استفاده کرد.
قدم بعدی از مراحل تصفیه سازی آب در تصفیه خانه انعقاد و لخته سازی است که با استفاده از مواد پلیمری و شیمیایی امکان پذیر است. دلیل استفاده نمودن از این مواد، عدم ته نشین شدن بعضی از ذرات و یون های موجود در آب است که باعث کدر شدن آب می شوند.
برای این منظور میتوان از مواد مختلفی مثل پلی الکترونیک و سیلیس فعال استفاده کرد که وارد شدن و مخلوط شدن آنها در آب باعث می شود تا ذرات منفی با بارمثبت این مواد جذب یکدیگر شوند و لخته ها را تشکیل دهند. در نهایت مواد لخته شده روی سطح آب شناور می شود و با کاربرد بعضی از تجهیزات جمع آوری می شوند و به ذرات کوچکتر این فرصت را می دهند تا در کف حوضچه ها ته نشین شوند.
همانطور که می دانید آنچه باعث افزایش درجه سختی آب می شود، وجود حجم بالایی از کلسیم و منیزیم در آب تصفیه خانه است که یکی از چالش های بزرگ در تصفیه خانه محسوب می شود. در تصفیه خانه سختی گیری توسط دستگاه سختی گیر انجام می شود که گام مهمی در مراحل تصفیه آب به حساب می آید.
برای کاهش درجه سختی آب روش های مختلفی را می توان به کار برد که از رایج ترین و مرسوم ترین آن میتوان به کاربرد دانه های رزین یونی اشاره کرد. همچنین استفاده از آهک و آهک کربنات کلسیم می تواند در کاهش جزئی سختی آب نقش داشته باشد.
در فرایند استفاده از تبادل یونی به کمک دانه های رزین سعی می شود که یون های کلسیم و منیزیم را جایگزین یون های سدیم موجود در رزین کنند به همین خاطر نیاز است مرتباً دانه های رزین استفاده شده در این مرحله به روش های مختلف احیا شوند.
گندزدایی آب، یکی از مهمترین مراحل تصفیه آب تصفیه خانه به شمار می رود که به عنوان گام آخر تصفیه آب لازم است با روش های متعددی گندزدایی آب انجام شود. منظور از گندزدایی، همان ضدعفونی آب تصفیه خانه است که با استفاده از مواد شیمیایی از جمله کلر و ازن انجام می شود یا از طریق نور و گرما و تابع های الکترومغناطیسی صورت می گیرد. در این مرحله لازم است که میزان PH آب بررسی شود و در نهایت این عنصر در حالت خنثی تنظیم شود.
آخرین مرحله از مراحل تصفیه آب، ذخیره سازی آب در تصفیه خانه است که آب تصفیه شده در مخازن بزرگی ذخیره می شود تا از طریق کانال های متعدد وارد سیستم لوله کشی آب شهری می شود. مراحل اشاره شده مربوط به مراحل تصفیه آب رودخانه و دیگر آب های سطحی و زیرزمینی می باشد بالطبع مراحل تصفیه آب فاضلاب شامل آن نمی شود و مراحل تصفیه آن متفاوت می باشد.